Эх сурвалж: eagle.mn, 2016.04.26
Бүрэн зураглал цогц хөтөлбөрийн дөрөв дэх дугаарын зочин редактораар Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч Э.Бат-Үүл уригдан ажиллах болсноор энэ дугаарын агуулга, сэдэв нийслэлийн өрчлөлт шинэчлэлийн бодлого, ажлын хэрэгжилт түүний үр дүн, бүтээн байгуулалтын асуудлууд руу чиглэх нь ойлгомжтой болов. Нэг талаараа Хотын дарга нэвтрүүлгийн зочин редактораар
энэ дугаарт ажилласнаар бүрэн эрхийн 4 жилд хийсэн ажлаа иргэдэд тайлагнах, мөрийн хөтөлбөрийн хэрэгжилтээ дүгнүүлэх амаргүй давааг давах хэрэгтэй болсон. Улсын баатрын “хишиг өдөр”-өөс Үндэстний ТОЙМ сэтгүүл онцлох хэлэлцүүлэг, сурвалжлага, мэдээг тоймолсноо хүргэж байна.
Нэвтрүүлгийн уламжлал ёсоор зочин редактор Ийгл ньюс телевизийн сэтгүүлчидтэй шуурхай хурал хийн чиглэл өгөхдөө гаргахдаа үндсэн дөрвөн сэдвийг онцлон мэдээ бэлтгэхийг үүрэг
болгосон. Үүнд,
- Смарт карт
-Нийтийн тээврийн үйлчилгээ
- Нэг цэгийн үйлчилгээ буюу төрийн үйлчилгээний супермаркет
- Нийслэлийн машингүй гудамж
- Найрсаг Улаанбаатар-Жуулчлал гэсэн сэдвүүд багтсан. Дээрх дөрвөн мэдээнээс “Найрсаг Улаанбаатар” аяны мэдээг онцоллоо.
Онцлох мэдээ
Нийслэлийн удирдлагын багаас хэрэгжүүлж буй олон шинэлэг ажлын нэгт “Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөр нэрлэгдэх нь дамжиггүй. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд ч, иргэд ч тэр “Найрсаг Улаанбаатар” хөтөлбөрийн хүрээнд зохион байгуулагдсан урлаг соёлын олон талт арга хэмжээг түлхүү ярьж, мэдэж байгаа ч санаачлан хэрэгжүүлж буй уг хөтөлбөрийн хамгийн чухал нь болох аялал жуулчлалын салбарыг орхигдуулах хандлага ажиглагдаад байсан. Аялал жуулчлалын салбар эдийн засгийг солонгоруулдаг чухал ач холбогдол бүхий салбар гэж аман дээрээ ярих боловч Монгол улс хоёр жилийн өмнө буюу 2014 он гэхэд дэлхийн улс орнуудын аялал жуулчлалын салбар дахь өрсөлдөх чадварын жагсаалтад сүүлээсээ 10-т эрэмбэлэгдэж байсан нь ам-үйлдэл хэрхэн зөрж байсны нотолгоо. Харин 2015 оноос энэ урагшгүй байдал сайжирч манай нийслэл 386 мянган жуулчинг тухайн жилдээ хүлээн авчээ. Салбарын орлого нь 276 мянган ам.доллар буюу өрсөлдөх чадварын индекст сүүл мушгилцаж байсан үеээс орлого нь 9 дахин нэмэгджээ. Манай улс, нийслэлийг жилдээ 5 сая жуулчин зорин ирдэг болвол нэг өрхийн жилийн орлого 17-20 мянган ам.доллар болон өсөх тооцоо судалгаа бий. Улаанбаатар гадаадын жуулчдын дамжин өнгөрөх, түр саатах буудал бус жуулчдын зорьж ирдэг хот болох нь гол зорилго. Энэ зорилгод хүрэхийн тулд үзвэр, үйлчилгээ, орчин нөхцлөө бүгдийг нь сайжруулах шаардлага тулгарч буй. Энэ асуудлыг Улсын нийслэл шийдвэрлэхийн тулд жуулчдад зориулсан нийтийн тээврийн нэг өдөр, нэг долоо хоногийн зорчих тасалбарыг бий болгох, жуулчдын хамгийн их зорин очдог үзвэр үйлчилгээ, сүм хийд, музейн тайлбарлагчдын хэлний ур чадварыг сайжруулах, музейн дэглэлтийг өөрчлөх зэрэг ажлуудыг эхний ээлжинд анхаарал хандуулж буй гэнэ. Францын жуулчин Жулиэн Лариб ярихдаа, “Тодорхой үед хамаарах үзмэрүүдийг тэмдэглэлт ой цаг үеийн байдлаас хамааран үзэсгэлэн болгон дэлгэх, музейн үзмэрүүдийг шинэчлэн сольж сэлбэж байвал, Монголын музейнүүд үзэх зүйл ихтэй ч хүүхдүүд үзэхэд илүү сонирхолтой болгохын тулд, гэрэл, дууны дэвшилтэд технологийг ашиглан бодит орчинг бүрдүүлж өгдөг болвол илүү сонирхолтой, үзэгчид тасрахгүй байх талтай” гэж байв.
Онцлох сэдэв: “Түүхийн толь болсон дурсгалт барилгууд”
Хотын Мерийн зочин редактор хийсэн Бүрэн зураглал цогц хөтөлбөрийн хамгийн чухал сэдэв судлаач Б.Батзоригтой хамтран тайлбарлаж хийсэн сурвалжлагад хөндөгдлөө. Нэвтрүүлгийн нэг булангаар үзүүлж харуулаад, яриад өнгөрөх бус заавал ажил хэрэг болгох, санаж сэрэх чухал асуудлууд энд яригдсаныг зориуд онцлоё.
Улаанбаатар хотын музей
Өдгөө Улаанбаатар хотын музей байрлаж буй Бөхийн өргөөний хажуу талын нэг давхар дүнзэн барилгын анхны эзэн нь Цогт Бадамжав хэмээх, Хүрээнд Цагаан хааны тусгай даалгавраар ирсэн буриад хүн байж. Николай хааны гэр бүлийн эмч Петр Бадмаевийн үүсгэн байгуулсан Нармай Монгол үзэлт “Ногоон луу” нууц нийгэмлэгийн Хүрээн дэх суурин төлөөлөгч асан Бадамжав уг байшинг бариулан амьдран сууж байж. Үүний дараа 1921 онд Хүрээнд Ардын журамт цэрэг нэвтэрч орсныхоо дараагаар уг байшинд байрлаж байсан түүх бий. Энэ байшингийн хийц загвар Эрхүү хотод олонтаа тааралддаг декабристуудын барилгын архитектураар баригджээ. Эрхүү хот Декабристуудын барьж босгосон хуучны дүнзэн барилгуудаа сэргээн засварлаж үзвэр үйлчилгээний гудамж болгон тохижуулсан аж. Үүнээс үүдэн Хотын захирагч Э.Бат-Үүл Эрхүү хотын захиргаанд хүсэлт тавьж Улаанбаатар хотод буй хуучны дүнзэн барилгуудаа сэргээн засварлуулах сонирхолтой байгаагаа илэрхийлжээ. Нийслэл хотын маань өнгөрсөн түүхийг илтгэх дурсгалт барилга, байшингуудыг нурааж газар дээр нь өндөр ширэн барилгууд сүндэрлүүлэхээс илүүтэй түүх дурсгалт барилгын эдийн засгийн ач холбогдол, өгөөж ашгийг нь тооцон сэргээн хамгаалахаа Хотын захирагч илэрхийлсэн.
Гоожингийн өндөр
БЗД-ийн 13-р хороонд байрлах тусгаар тогтносон, Богд хаант Монгол Улсын анхны ерөнхий сайд Сайн ноён хан Намнансүрэнгийн өргөө өдгөө аймшгийн киноны сүнстэй байшин мэт хэцүүхэн байр байдалтайгаар нураалгах цагаа хүлээж байсныг иргэд мэднэ. Монгол Улсын түүхтэй холбоотой. Түүх түүхэндээ онцгой байр суурь эзлэх он жилүүд, үйл явдалтай холбоотой түүхэн дурсгалт газар бол яалт ч үгүй хожмоо Хаант Орос улсаас зээлсэн 3 сая алтан рублийн зарцуулалтыг хянах даалгавртай С.А.Козен суух болсноор өнөөг хүртэл “Гоожингийн өндөр” хэмээн нэрлэгдэх болсон энэхүү хоёр давхар “балгас” билээ. Өгөрч муудсан, нураахаа хүлээж буй хуучин муу барилга бидэнд юугаараа үнэтэй вэ? Энэ барилга оршин байснаар бидэнд чухам юуг санаж, сэрэмжлэхийг ойлгуулах вэ? Николай хаанаас 2 сая алтан рубль зээлж шинэ тутам байгуулсан улсынхаа цэрэг армийг бэхжүүлэхэд захиран зарцуулахад шаардлагатай хөрөнгийг Төрийн есөн эрдэний нэг хэмээн бэлэгшээж Богд хаан ордондоо авсан заан, Жанрайсаг бурхан бүтээх зардал гэсэн төдий л ач холбогдолгүй зүйлсэд үрээд дууссан хөгтэй ч гэмээр явдал 100 гаран жилийн өмнө болжээ. Намнансүрэн сайдын Хаант Орос улсад хийсэн айлчлалын үр дүнд нэмж зээлсэн 3 сая алтан рублийг өмнөхөн нь аваад найдваргүй зээл болгочихсон 2 сая рублийн замаар оруулчихгүйн тулд Хаант Орос улсаас сүүлийн авсан зээлийн захиран зарцуулах процест хяналт шалгалт тавиулах үүрэгтэйгээр илгээсэн С.А.Козены түүх үүнтэй холбогдоно. Бидний Монголчуудын санхүүгийн сахилга батгүйн сэрэмжлүүлэг болон дүнсийж байх учиртай түүхт барилгыг хотын захиргаа хамгаалтандаа авахыг энэ үеэр Э.Бат-Үүл дарга мэдэгдсэн билээ.
Олон улсын хөрөнгө оруулалттай “Монголор” нийгэмлэгийн барилга
Чин улсын төрийн банкны Нийслэл Хүрээн дэх салбарын байр болгож 1905 онд баригдсан 111 жилийн настай дээрх барилга Улаанбаатар хотын хамгийн өндөр настай барилга. Зочин редактор Э.Бат-Үүл, судлаач Б.Батзориг нар энэхүү байшинг онцлохдоо нийслэл хотын хамгийн ахмад барилга гэдгээс нь илүүтэй Олон Улсын хөрөнгө оруулалттай “Монголор” нийгэмлэг энд үйл ажиллагаагаа явуулж байсныг тодотгосон. 1902 оноос “Монголор” нийгэмлэг Монголд үйл ажиллагаагаа эхлүүлж 1919 он гэхэд Монголоос 15 тн алт олборложээ. 1905 -1911 оныг хүртэл буюу Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгал ялах хүртэл монголын хөрс шорооноос олборлосон алтыг ямар ч татваргүй гаргадаг байсныг Богд хаант Монгол Улсын төрийн гарамгай зүтгэлтнүүд болох Сайн ноён хан Намнансүрэн, Чин ван Ханддорж, Да лам Цэрэнчимэд нар таслан зогсоож шинэчлэсэн гэрээг “Монголор” нийгэмлэгтэй үзэглэж 17 хувийн рояалти авах гэрээг хийж чаджээ. Дээрх гэрээний хүчинд 300 кг алтыг татвар хэлбэрээр эх нутагтаа авч үлдэж чадсан түүхтэй. Ингэхдээ тухайн цагт уул уурхайн салбарт хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж асан олон улсын гэрээний загварыг орчуулж, тус гэрээний загварын зарчмыг барьж хэлэлцээрт орсон нь Монголын талд ашигтай шийдвэр гаргах үндсэн хөшүүргэ болж байжээ. Өнгөрсөн түүх, улирч одсон үйл явдлын ой санамжыг өөртөө хадгалсан хөгшин барилга, 100-аад жилийн настай түүхийн ой санамж бидэнд бий. Ингээд харахаар байгалийн баялагийг ашиглах, ашиглуулах, уул уурхайн салбарын хөрөнгө оруулагчидтай байгуулах гэрээ хэлцэл гэх зүйл гэнэт ургаад гараад ирчихсэн шинэ зүйл огтоос бишээс гадна эх орондоо ашигтайгаар шийдвэрлэж чадсан алдах эрхгүй түүхийн үнэн биднийг тольдон буй ажээ.
Онцлох хэлэлцүүлэг: “Гэр хорооллын дахин төлөвлөлт”
Зочин редактор Э.Бат-Үүл “Гэр хорооллын дахин төлөвлөлт”-ийн асуудлыг ярилцсан хэлэлцүүлэгтээ газраа чөлөөлж, гэрээний цааснаас өөр баталгаагүй болж үлдсэн хохирогч иргэдийн төлөөлөл болон НИТХ дахь сөрөг хүчин МАН-ын бүлгийн дарга Д.Амарбаясгаланг урьж оролцуулсан нь зоримог, шударга алхам байлаа. Э.Бат-Үүл хэлэлцүүлэгтээ өөрийн талыг баримталдаг, үр өгөөж, сайн сайхан талыг онцлон ярих төлөөллийг дангаар нь оролцуулсан бол хэлэлцүүлэг амтгүй, хэт нэг талыг барьсан “захиалгат” харагдах байлаа. Сайшаалтай нь зочин редактор нэвтрүүлгээ хүндэтгэж Хотын даргын өнцгөөс бус сэтгүүлчийн байр суурьнаас дээрх зочдыг урьсан нь мэдээллийг тэнцвэржүүлсэн, олон байр суурийг багтааж чадсан сайн ажил болсныг онцлох нь зүйн хэрэг.
Э.Бат-Үүл: “Нэг үнэн юм бий. Энэ дахин төлөвлөлт хэрэгжиж эхэлснээр хашааны газар бүгд үнэд орсон. Газар хэзээ ч өмнө нь ийм үнэ цэнэтэй байгаагүй. Эдийн засаг нурсан энэ 3 жилд нэг л юмны үнэ өссөн. Тэр нь газар. Гэр хорооллын дахин төлөвлөлтөнд орсон бол газар дагаад үнэ нь өсдөг хандлага бий болсон. Гэр хорооллын иргэд одоо дахин төлөвлөлтөд оръё гэж гуйдаг болсон”.
НИТХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга Д.Амарбаясгалан: “Санал санаачлага иргэдээс гарч, Хотын дарга бас дэмжинэ, зээлийн эх үүсвэр бий болно. Үндсэндээ 300 орчим тэрбум төгрөгийн эх үүсвэрийг бий болгож барилга орон сууцны асуудлыг ойрын хугацаанд шийднэ гэсэн ийм ойлголттой иргэд эндээс гарч, үзэгчид бас ийм мэдээлэлтэй үлдэх нь байна. хотын даргын зүгээс яаралтай бодитойгоор, сонгуульд зориулсан бишээр ард иргэдийнхээ төлөө шийдвэрлэж, тэр зорилго нь хангагдаж биелэв.
